KULAKLARDA BASINÇ ARTIŞI - BAROTRAVMA
Gerek dalma, gerekse uçakta özellikle iniş ve kalkışlar gibi ani basınç değişikliği durumlarında östaki borularının iyi çalışması gerekir. Östaki borusunun iyi çalışmadığı durumlarda ani dalmalarda, yükseğe çıkmalarda ve uçaklarda oluşan ortam basıncı değişikliğine uyum sağlanamaz ve zarın iki tarafında basınç eşitlenemez. Meydana gelen barometrik değişiklikler sonucu kulak zarı, işitme kemikçikleri, orta kulaktaki havalı boşluklar ve hatta iç kulak etkilenebilir. Buna BAROTRAVMA denir.
Uçak yolculuğu sırasında kulaklarda ani basınç değişikleri ve ağrılar en sık görülen sağlık sorunlarından birisidir. Çocuklarda özellikle inişlerde olan ağlamalar kulaktaki basınçla değişimi ile oluşan ağrıya bağlıdır.
Östaki Borusu Neden Tıkanır
Östaki borusu, birçok sebepten dolayı tıkanabilir veya ağzı kapanabilir. Östaki borusunun tıkanmasına yol açan en sık sebep basit soğuk algınlığıdır. Orta kulak iltihapları yanında, geniz eti, burun eti şişlikleri, sinüzitler ve burun alerjileri de (saman nezlesi gibi) sık sebeplerdendir. Östaki borusu yetişkinlere göre daha dar olduğu için çocuklar tıkanıklığa daha yatkındırlar.
Östaki borusu tıkandığında orta kulak ve kulak kanalı arasındaki basınç eşitlenemez, orta kulakta vakum oluşur, kulak zarı içeri doğru çöker. Gerginleşen kulak zarı normal titreşemez ve sesler donuk, az gelir, çınlama ve ağrı oluşur. Bu durum bir süre devam ederse, orta kulaktaki dokudan salgılanan sıvı burayı doldurur. Bu duruma "orta kulakta sıvı birikimi", ‘’efüzyonlu otit’’ "seröz otit" veya "aero-otit" isimleri verilir.
Orta Kulak Basınç Artışı tehlikelimidir ?
Bazen bu sıvı içine küçük kanamalar da olabilir. Ani basınç değişikliklerinde, bu duruma hemen uyum sağlayamayan kulak zarında delinmeler olabilir. Hastalar şiddetli kulak ağrısı, işitme kaybı, çınlama hisseder. Bazı olgularda hastalık mastoid kavite dediğimiz, orta kulağın peteksi dokusuna yerleşebilir. Bu durum daha ilerde zaman zaman orta kulak enfeksiyonları ile seyreden, çoğunlukla da işitme kaybının olduğu kronik bir hastalığa dönebilir.
Çok nadiren orta kulağı iç kulaktan ayıran çok küçük iki penceredeki zarlarda basınç değişiklikleri ile zedelenme ve yırtılma olabilir, perilenf denilen iç kulak sıvıları orta kulağa akabilir. Ani ve şiddetli baş dönmeleri, çınlamalar ve işitme kayıpları olabilir. Hasta özellikle pozisyon değişikliklerinde ani baş dönmesi atakları geçirir. Denizde belli bir derinlikte bunlar oluşursa kişi hızla su yüzüne çıkmak isteyeceğinden vurgun yiyebilir ya da oryantasyonunu kaybederek daha derine fark etmeksizin inebilir. Hayati birtakım tehlikelerle karşılaşılabilir. Perilenfatik fistülü denilen iç kulaktaki sıvının sızıntısına bağlı olarak işitme tamamen kaybedilebilir.
Uçak Yolculuğu, Yükseğe Çıkma ve Dalma Nasıl Problem Yaratır?
Uçak yolculuğu sırasında özellikle inişlerde ani basınç değişiklikleri olur. Bu basınç değişikliklerinin eşitlenmesi için östaki borusunun o sırada hemen açılıp gerekir. Ancak östaki borusu iyi çalışamadığında kulak zarının iki tarafında basınç eşitlenemez. Günümüzde uçaklarda basınç kontrolü daha iyi olmakla birlikte hala sorunlar yaşanabilmektedir. Uçucu personelde sık olduğu için bu soruna ‘’hostes hastalığı’’ da denilmektedir.
Sadece uçaklarda değil basınç değişikliğine yol açan her durum problem yaratır. Aynı durumla, yüksek binalarda hızla hareket eden asansörlerin içinde veya suya dalarken karşılaşılabilir.
Uçak Yolculuğunda Yükseğe Çıkma ve Dalmada Kulakların Tıkanması Nasıl Önlenir? Neler Yapılabilir?
Yutma işlemi östaki borusunu açan kasları harekete geçirerek basıncın dengelenmesini sağlar. Bu nedenle yutkunmak, sakız çiğnemek ve esnemek faydalıdır. Uyurken yutkunma işlemi çok yavaşlayacağı için özelikle iniş sırasında uyumamaya dikkat edilmelidir. İniş sırasında bebeğin emzirilmesi ya da beslenmesi ve uyutulmamasıı faydalı olacaktır.
Burnu kapatarak kulağa hava vermeye çalışıp yutkunarak yapılan valsalva manevrası oldukça etkilidir.
Soğuk algınlığı, aktif sinüzit veya alerji sonucu burun tıkanıklığı yoğunsa uçuşu ertelenmelidir. Son günlerde bir kulak müdahalesi geçirilmişse doktorun izni ile uçulabilir.
Bu sorunu sık yaşayanlarda inişe geçmeden yaklaşık bir saat önce burun açıcı bir ilaç veya sprey kullanılabilir. Bu ilaçlar burnu ve östaki borusunu açarak orta kulak havalanmasına yardımcı olur. Alerjisi olan kişiler alerji ilaçlarını uçuş öncesi almalıdır. Kulaklar hâlâ açılmıyorsa ve ağrıyorsa kulak hekimine başvurulmalıdır.
Dalgıçlara, Pilotlara ve Östaki Borusu Sık Tıkananlara Kulak Basıncını Dengeleme Önerileri
-
Burun kanatları parmaklarla kapatılır
-
Ağızdan kuvvetli bir soluk alınır
-
Ağız ve burun kapalı olarak yanak şişirilerek basınçlı hava östaki borusundan orta kulağa geçirilir.
-
Bırakmadan yutkunularak kulağa hava girişi hissedilir.
-
Bu valsalva hareketini birçok kez yapmak gerekebilir.
Sinüslerde Barotravma
Basınç değişikliklerinden etkilenen bir diğer organ yüz kemikleri içinde yer alan sinüs boşlukları ve sinüs yollarıdır. Aynen kulakta olduğu gibi, sinüs boşluklarını burun boşluğuna birleştiren ince kanallar ve delikler vardır. Aynı mekanizmayla bu bölgede oluşan ödem ve şişlik, sinüslerin havalanmasının bozulmasına ve sinüs mukozalarının ürettiği sıvı ile sinüs boşluklarının dolmasına neden olur. Şiddetli baş ağrıları, yüz ağrısı, geniz akıntısı oluşabilir. Bazen sinüs boşluklarında şiddetli basınç burun kanaması yapabilir.
Derin deniz dalgıçlığı ya da su altı sporları yapacak kişilerin barotravmadan korunabilmeleri için kulak burun boğaz açısından problemli olmamaları ve bu konuda bilinçli olmaları gerekir. Burundan nefes alma problemi, burunda kemik eğriliği, burun içi etlerde şişme, kronik sinüzit, kronik akıntılı kulak hastalığı, östaki borusu tıkanıklığı, kulak zarında delik olup olmadığı detaylı olarak değerlendirilmeli ve problemi olanlar dalmamalıdır.
Barotravmada Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Eğer orta kulakta ani bir sıvı toplaması olmuşsa, kulak zarını çizerek (miringotomi) orta kulaktaki basıncın azaltılması ve sıvının boşaltılması gerekebilir.
Östaki borusunun uzun süreli, geçmeyen tıkanıklıklarında kulak zarına geçici olarak tüp takılabilir.
Bu sorunu sık yaşayanlarda tedavi sebebe yöneliktir. Burundan nefes alma problemi, burunda kemik eğriliği, burun içi etlerde şişme, kronik sinüzit, kronik akıntılı kulak hastalığı, östaki borusu tıkanıklığı, kulak zarında delik olup olmadığı detaylı olarak değerlendirilmelidir. Varsa üst solunum yollarında tıkanıklık yapan anatomik bozuklukların düzeltilmesi gerekir. Kulak zarındaki yırtık ya da delikler cerrahi olarak kapatılmalıdır. Osteom ve Egzostoz gibi kulak kanalını tıkayan kemik büyümelerinin cerrahi olarak düzeltilmesi mümkündür. Baş dönmesine de neden olan bir iç kulak fistülü düşünülüyorsa, hastalığın ilaç tedavileriyle düzelmemesi durumunda fistül ameliyatları yapılabilir
