Kanser-Sigara İlişkisi / Sigaradan Kurtulma
Tütün özellikle baş-boyun bölgesindeki kanserlerin en önemli nedenlerindendir.
Baş ve boyun kanserlerinin %30 kadar bir kısmı sigara kullanımı ile ilişkilidir. Sigara içilme süresine, günlük içilen sigara sayısına, sigaranın özelliğine göre de kanser gelişim oranı değişir. Filtresiz sigaralarda risk daha fazladır.
Sigara çok sayıda kanser yapıcı madde içeren bir karışımdır. Sigara dumanında; hidrokarbonlar, nitrozaminler, aromatik aminler, aldehitler, uçucu karsinojenler, inorganik bileşikler ve radyoaktif maddeler dahil 50’ye yakın kanser yapıcı madde tanımlanmıştır.
100 derecenin üzerinde sıcaklıkla ve hızla çekilen dumanının ağız içine çarpmasıyla ağız, dil, yemek borusu, solunum yolları ve akciğerlere ulaşır. Dumanının içinde bulunan zararlı maddeler saniyeler içinde kan damarları, kalp, beyin, böbrekler, mesane gibi pek çok organa geçer.
Bu maddeler hücrelere ve içindeki yapılara bağlanarak hasara uğratırlar. Doku ve hücrelerde hastalıklar, kontrolsüz çoğalma ve kanser başlar.
Gırtlak Kanseri ve Sigara
Solunum yolunun ilk durağı olan gırtlak, sigara dumanıyla sürekli temas halindedir ve sigara bağımlılarının gırtlak muayenelerinde kronik değişikliklere rastlanır. Ses tellerinin parlak canlı renkleri yerini gri mat bir görünüme bırakır. Genellikle sık sık yaşanan ses kısıklıklarının nedeni buradaki kronik tahrişe bağlı şişliktir. Zaman içerisinde buradaki hücrelerde geri dönüşümsüz değişiklikler başlar ve kanser oluşabilir. Gırtlak kanserinde, ses kısıklığı gibi şikâyetler hastalığın hemen başlangıcında oluştuğundan erken tanı ve erken tedavi imkânı diğer kanser tipleriyle karşılaştırıldığında son derece yüksektir.
Tümör en sık ses telleri üzerinde oluşmasına rağmen bazen gırtlaktaki diğer yapılardan ve kıkırdaklardan kaynaklanabilir. Bu durumlarda şikâyet nadir de olsa ses kısıklığından çok yutma güçlüğü ya da sadece kulağa vuran ağrı şeklinde olabilir. Özellikle sigara içimi gibi çok ciddi bir risk faktörü olan insanların bu tip şikâyetleri önemseyip mutlaka doktora başvurmaları gerekir.
En ölümcül olan akciğer kanserinin yüzde 90 nedeni sigara kullanımıdır. Sigara içenler içmeyenlere oranla 20 kat daha fazla akciğer kanseri olma riskine sahiptir. Günlük bir paket sigara tüketen bir kişide kansere yakalanma riski 10 kat fazla iken iki paket sigara içenlerde bu risk 15-20 kata çıkmaktadır. 10 yıldan fazla sigara içenlerde, kanser gelişme riski dahada fazladır.
Ağız içi Kanser ve Sigara
Tüm dünyada engelleme ve yasakların da etkisiyle sigarayı bırakanların sayısı artmakla beraber, nargile, elektronik sigara, dumansız tütün, çiğnenebilir tütün kullanımına yönelim hızlanmıştır. Bu durum akciğer kanser riskini azaltmış ancak ağız içi kanserlerini artırmıştır.
Sigaranın Diğer Kötü Etkileri
En sık akciğer ve gırtlak kanserine yol açmakla birlikte vücudumuzun birçok organında oluşan kanserlerin de sorumlusudur. Aynı zamanda erken yaşlanma, , kalp-damar hastalıkları, cildin bozulmasınada sebep olmaktadır.
Sigaranın kişinin kendi sağlığına zararlı olması yanında, çevresindekilere ve özellikle çocuklara etkileri çok fazladır. Pasif sigara içiciliği denilen bu durum göz ardı edilemeyecek riskler içermektedir. Bu nedenle sigara bağımlılığının sadece bireysel değil sosyal bir hastalık olduğu unutulmamalıdır. Bu konuda sigara içen ve içmeyen herkese görev düşmektedir.
Sigaranın zararlı etkileri ve hastalıklar oluştuğunda nereden de çıktı deyip şaşırmaları anlamsızdır. Aslında sigara içenler tüm bunları bilerek içmektedir. Bu gerçekler artık sigara paketlerinde dahi yazmaktadır. Bunlar gerçek olmasa uluslararası dev sigara şirketleri paketler üzerine bu uyarıların yazılmasına asla izin vermezlerdi.
Sigarayı bırakmak isteniyorsa:
•Neden sigarayı bırakmak istediğinizi maddeler halinde notlar alarak sıralamak,
•Sigarayı bırakmak için kesin bir tarih belirleyip bunu çevrenizdekilerle paylaşmak,
•Daha önceki sigara bırakma deneyimlerinde neden başarılı olamadığınızı irdeleyerek aynı hataları yapmamak,
•İlk günlerin zor geçeceğini baştan kabullenerek kendinize sigarasız yeni bir yaşam ortamı hazırlamak,
sigaradan kurtulmayı daha kolay hale getirilebilir.
Sigarayı Bırakınca neler Olur?
Nikotinin fiziksel bağımlılığı nedeniyle sigarayı bırakanlarda başlangıçta gerginlik, baş dönmesi, dikkat dağılması, fazla uyuma veya uykusuzluk, sigara içme isteği, iştah artması ve kilo alma gibi yoksunluk belirtileri oluşur. Ancak bütün bu yoksunluk şikayetleri geçicidir.
İyileşme belirtileri de sigarayı bırakır bırakmaz başlamaktadır. Sigarayı bıraktıktan sekiz saat sonra vücudunuzda oksijen artışı olur. 48 saat içinde nikotin ürünleri vücudunuzdan atılmaya başlar. Akciğerler temizlenmeye başladığı için birkaç ay öksürük sürebilir. Tat ve koku alma duyularında değişim ve düzelme başlar.
Ancak kanser, kalp krizi gibi ağır hastalık risklerinin azalması hemen olmaz yıllar içişnde düzelir.
İlk hafta ; Nefesteki kötü koku azalır, tat alma ve koku duyusu 48 saatten sonra artmaya başlar.
2-3. hafta : Kandaki oksijen düzeyi normale döner. Kalp krizi riski azalmaya başlar.
3-12 hafta : Sigarayı bırakan kişi nefes darlığı sorununun azalmaya başladığını ve nefes almasının kolaylaştığını hissetmeye başlar. Halsizlik ve baş ağrısı gibi sorunlar azalır.
3-9 ay içinde : Öksürük balgam şikayetleri azalır. Akciğer fonksiyonları ve bağışıklık sistemi güçlenmeye başlar,enfeksiyon riski azalır, enerji artar, hareket ve yürüme kolaylaşır.
1 yıl sonra : Bir yıl sonra kalp hastalığına yakalanma ve kalp krizi riski yarı yarıya azalır.
5 yıl sonra: Beş yıl sonra KOAH riski yarı yarıya azalır, felç riski azalır.
10 yıl sonra: Ağız içi kanser riski 10. yılın sonunda yarı yarıya azalır.
15 yıl sonra: 15 yılın sonunda kalp damar hastalık riski hiç içmemiş kişiyle eşit hale gelir.
15-20 yıl sonra: Akciğer kanseri riski ise yüzde 50-90 oranında azalır.
Sigara; Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ‘tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Dünya genelinde sigara kullanımındaki artışta belirgin azalma olmamasına karşın hastalık kapıyı çalmadan sigarayı bırakan ve sağlıklı bir yaşam için kolları sıvayanların varlığı umut vermektedir.
Sigarayı Bırakma yöntemleri
Sigaradan Kurtulma
Sigara tiryakileri arasında yapılan bir araştırmada yüzde 80’inin sigarayı bırakmayı istedikleri, üçte birinin en az üç kere ciddi bırakma deneyimi yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Ancak hala 60 yaşından önce sigaradan kurtulma oranı yüzde 50’nin altındadır. Kurtulamayanların yarısı da sigaraya bağlı nedenler yüzünden ölmektedir.
Elbette psikolojik olduğu kadar fiziksel bağımlılığı da olan nikotinden kurtulmak için öncelikle karar vermek gerekir. Sigara bırakma konusunda en önemli faktör kişinin kendisidir. Ancak doktordan ve çevreden destek almak bu bağımlılıktan kurtulmada yardımcı olacaktır.
Nikotin sakızları ve bantları : Bu tedavinin temeli, kişinin tükettiği sigara miktarına göre belirlenen nikotin bandının sigara ihtiyacı hissedilmeyene kadar vücuda yapıştırılması ve bu yola alışkınlık olan nikotinin azaltılarak vucuda verilmesidir. Başarı şansı yüzde 30 civarındadır.
Bupropiyon : Bupropiyon etken maddeli antidepresanlar, sigara ve alkolden alınan keyfi azalttığı için sagara bırakmada kullanılmaktadır.
Vareniklin : Vareniklin reseptörlere bağlanarak daha az dopamin salgılanmasını sağlıyarak yeni nikotin reseptörü uyarısı engelelnir. Nikotin reseptörlerinin çoğalmasının engellenmesi ve yaklaşık 20 gün içinde kişinin hiç sigara içmediği zamana dönmesi amaçlanmaktadır.
Hipnoz ve Biyoresonans : Hipnoz ve biyoresonans sigara tiryakileri üzerindeki etkisi hakkında henüz çok güçlü kanıtlar yok olmamasına rağmen bir çok kişide etkili olan yöntemlerdir. Denemeye değer.
Yeni davranış biçimleri geliştirme;
Sigarayı bırakmada en önemli kurallardan biri de yeni davranış biçimleri geliştirmek oluyor. Sigara içme ihtiyacı hissedildiğinde yapılacak birkaç hareket, bu zararlı alışkanlıktan kurtulmayı kolaylaştırıyor.
- Bol bol su için.
- Bulunduğunuz ortamı sık sık havalandırın.
- İşinize odaklanamadığınızı düşündüğünüzde iki dakika soluklanın ve yeniden başlayın.
- Kül tablalarını ortadan kaldırın.
- Sigarayı bırakmaya karar verdiğiniz an, içtiğiniz markayı değiştirin.
- Kullandığınız parfümü değiştirin. Çünkü sigara kokusu ile birleşen parfüm, kişisel bir özelliğiniz haline geliyor.
- Arkadaşlarınızdan size destek olmalarını isteyin.
- “Niye sigara içiyorsunuz? Niye bırakmak istiyorsunuz?” sorularını cevapladığınız bir liste oluşturun. Sigara içmek istediğinizde o listeye göz atın.
- Sigara-kahve, sigara-çay ve sigara-rakı gibi ikilileri saptayarak, bunları ‘sigarasız’ yapmayı deneyin.
- Tespih ve stres topu kullanımının yardımcı olabileceğini unutmayın.
- Sigarayı bıraktığınız günü, doğum günü gibi özel bir gün olarak belirleyin. Böylece kutlamak için iyi bir nedeniniz olsun.
- Meditasyon yapmak sigara alışkanlığından kurtulmaya yardımcı olur
- Sigara içenlerin alışkanlıktan kurtulma yollarını hafta başında daha çok araştırdıklarını gösteriyor. “Sigara bırakma” gibi aramalar en çok pazartesi günleri yapılıyor.
- Egzersiz, serotonin ve dopamin salgılarının artışı sebebiyle, nikotin ihtiyacınızı azaltır.
- Yogaya başlayın, rahatlama tekniklerini deneyin
- Doğal şeyler yiyin. Meyve ve sebze tiryakileri, tütünsüz bir hayat tarzına yönlendiriyor.
- Danışmanlık hizmetlerini kullanın. Grup, bireysel ya da telefon danışmanlıklar sigarayı bırakma şansınızı en az %11 oranında artırıyor.
- Bir anda bırakın. Araştırmalara göre, her 10 içiciden 9’u sigarayı bir anda hayatlarından tamamen çıkararak bırakıyor. Yan etkileri daha yoğun; ancak daha kısa süreli oluyor.
- Yeni bir hobi edinin. Heyecan verici aktivitelerle uğraşmak, nikotinin de tetiklediği beyindeki ödül bölümünü harekete geçiriyor.
