Çene Eklemi Neresidir?
Çene eklemi her iki tarafta alt çene ile kafatasının, kulağın hemen önünde birleştiği yerde bulunan ve gün içinde yüzlerce kez kullanılan bir eklemdir. Her çiğneme hareketi yapıldığında, yutkunulduğunda, konuşulduğunda hareket eder. Elleri kulak kepçesinin önünde yer alan eklemin üzerine koyarak hareket hissedilir. Ayrıca parmak kulağın içine konarak ta eklem hareketi hissedilebilir.
Çene Eklemi Nasıl Çalışır?
Bir şey kuvvetlice ısırıldığında sadece dişlere değil aynı zamanda çene eklemine kuvvet uygulanır. Fizik terimleri ile çene "kaldıraç" ve çene eklemi "dayanma noktası" na benzer. Gerçekte çene ekleminde birim alana uygulanan basınç, çeneye uygulanan birim basınçtan çok daha fazladır.
Çene eklemi açılıp-kapanma, ileri-geri ve sağ-sol olmak üzere 3 eksende hareket eden tek eklemdir. Kuvvet ve basınçların daha geniş bir alan üzerine yayılması ve böylece eklemdeki hasar ve yırtıkların oluşmaması için çene ekleminin kayar şekilde hareket etmesi önemlidir. Eklem yüzeyleri, hareketin hassas olmasını sağlamak ve sürtünmeyi azaltmak amacıyla lastiksi ve kaygan bir yapı olan kıkırdak ile döşelidir.
Çene Eklemi Nasıl Bozulur?
Alışkanlık olarak çenenin aşırı sıkılması, gıcırdatma, aşırı sakız çiğneme eklem içerisindeki kıkırdağı zedeleyebilir. Birçok insan uyurken dişlerini sıkar, gıcırdatır ve çok defa bunu fark etmeyebilir. Yemeğin hep aynı çene tarafında çiğnenmesi, iki eklem arasındaki dengeyi bozmakta ve bir taraf eklem üzerine aşırı basınç yaparak eklemi yıpratmaktadır. Bu durum en sıklıkla bir tarafta diş problemi veya eksikliği olanlarda görülür.
Birbiri ile tam oturmayan dişler, çene yapı bozuklukları, alt çenenin ilerde oluşu, ön dişlerde kapanma sorunu olanlarda "uygunsuz ısırık" oluşur ve çene eklemi zorlanır, eklemde belli bir noktada hasar oluşur. Bu hasar sinir ucuna kadar ulaşırsa ağrı başlayabilir. Ayrıca düşme, kaza, çarpma sonucu da eklem zarar görebilir.
Çene Eklemi Ağrısı
En rahatsız edici şikâyet ağrıdır. Her yutkunuşta, esnemede, çiğnemede, konuşmada ortaya çıkan batıcı ve şiddetli bir ağrı olabileceği gibi, sürekli ve donuk bir ağrı da olabilir. Ağrı, eklemin yer aldığı hemen çene önündeki bölgede ve ekleme yapışan kaslarda gerginlik oluşturarak yüzde, başta, kulakta ve çenede hissedilebilir. Ağrının en sık odaklandığı yer kulaktır. Birçok kimse kulak doktoruna "kulağında ağrı olduğu" ve "iltihap kaptığı" endişesi ile başvurur. Kulak ağrısı olanlarda kulak kanalında, zarda hastalık, işitme kaybı yoksa çene eklemi araştırılmalıdır.
Ağrının yanında eklemin yol açtığı bazı şikâyetler de vardır. Çene hareketi ile ses olması, ağız iyice açıldığında "çıt" diye bir kayma veya açılma sesi duyulması çene eklemindeki bozulmaların işaretidir. Daha ileri durumlarda ağız açık şekilde kilitli kalabilir veya ağzın açılması iyice kısıtlanabilir. Bazen kulaklarda çınlama hissedilebilir.
Çene ekleminde çıkıklar oluşabilir, ağız açık kalır. Bazı durumlarda çıkılar sık tekrarlayabilir.
Çene Eklemi Bozukluğu İçin Ne Yapılabilir?
Şayet hafif ve yeni oluşmuş bir eklem bozukluğu varsa;
Çenenin sağ ve sol tarafı çiğnemede eşit kullanılmalı
Mümkünse diş gıcırdatmamalı ve sıkılmamalı
Aşırı ve çeneyi zorlayacak şekilde sakız çiğnenmemeli
Sert, zor çiğnenen yiyeceklerden kaçınılmalı
Çene eklemi üzerine sıcak uygulanılmalıdır.
Hekiminizin önerdiği bir ödem çözücü veya mideniz rahatsız değilse aspirin kullanınız. İlk dört madde çene ekleminiz üzerindeki yırtık ve zedelenmeyi azaltmak içindir. Beş ve altıncı maddeler iyileşme işlemini hızlandırmak içindir. Aspirin ve diğer ödem çözücü ilaçlar, şişliğin azalmasında çok etkindirler, zaten bu yüzden romatizmalı kimseler tarafından çok kullanılırlar. Çene eklemi üzerinde de çok etkindirler.
Dişlerinizin ve ısırmanızdaki uygunluğunuzun kontrolü yardımcı olabilir.
Şikâyetlerin aşırı olduğu, basit yöntemlerle geçmeyen durumlarda detaylı KBB, diş hekimi ve çene cerrahı muayenesi, BT ve MR gerekir. İlaç tedavileri yanında ağız içi protezler, ekleme yönelik girişimler-ameliyatlar gerekli olabilir.
