BADEMCİK VE GENİZ ETİ NEDİR?
Bademcikler (tonsil), boğaz girişinde her iki tarafta dil kökü ile küçük dil arasında yerleşmiş, boyutları değişebilen iki adet dokudur.
Geniz eti (adenoid) küçük dil ve yumuşak damağın arkasında, boğazın arka - üst kısmında burunla birleştiği nasofarenks denilen geniz bölgesinde yer alır. Bademciklerin aksine, açılı endoskop ya da ayna gibi özel aletler olmadan doğrudan ağız içine bakarak görülemezler.
Bademcikler bir kapsülle sarılıdır ve yutak kaslarına bu kapsülle bağlanırlar, geniz etinin ise bir kapsülü yoktur ve geniz bölgesinde dokuların üzerinde yer alır. Bademcik ve geniz eti, solunum ve sindirim sisteminin başlangıcında yerleşerek solunan hava ve alınan yiyecek, içecekle ilk temasa geçen bağışıklık sistemi dokularıdır.
Bademcik ve geniz etinin görevleri nelerdir?
Bademcikler ve geniz etleri; dil kökü bademciği ve yutaktaki lenf dokusu ile birlikte bağışıklık sisteminin Waldeyer halkası adı verilen boğazdaki bölümünü oluşturur. Vücudun savunmasına yardımcı olurlar. Bu yapıların mikropları bir süzgeç gibi süzdüğüne ve öldürdüğüne dair halk arasında bir inanış vardır. Bu doğru değildir. Ağızdan ya da burundan giren mikropları tanıyıp bağışıklık sistemine bilgi ileterek o mikroba karşı hücre ve sıvıların lenf sistemi tarafından üretilmesini sağlayan ve bu şekilde vücudun mikroplara karşı savunmasında görev alan dokulardır.
Bademcik ve geniz eti dokusu doğumdan önce oluşmaya başlar.Doğumdan 6 ay sonradan itibaren genetik faktörler,enfeksiyonlar ve alerjik etkilerle büyümeye başlar. Görevleri yaşamın ilk 2–3 yılında yoğundur. 4-5 yaşlarında maximum büyüklüğe ulaşır. Sonraki yaşlarda geniz etinin bilinen bir faydası kalmaz. Bademcikler görevi 8-10 yaşlarda azalarak ergenliğe kadar devam eder, o dönemden sonra görevini tamamlayarak aktivasyonunu kaybeder. Geniz eti ise ergenlik döneminde tümüyle kaybolur.
Bademcik ve geniz eti alınınca bağışıklık bozulur mu?
Laboratuar testleri ve takiple yapılan geniş bir bilimsel çalışmada 2–3 yaşlarından itibaren bademcik ve geniz etleri alınan çocuklarda, ge
lecek yaşamlarında hiçbir hastalığa karşı savunma bozukluğu bulunmamıştır.
Buna rağmen her doku gibi, kişiye zarar verecek duruma gelmedikleri müddetçe alınmalarına gerek yoktur.
Bademcik ve Geniz Etinin muayenesi ve tetkiki;
-
Tıbbi hikâye (hastanın anlattıklarından alınan bilgiler)
-
Muayene
-
Bakteriyolojik kültür
-
Röntgen incelemesi
-
Kan testleri
Hastanın problemleri ile ilgili detaylı bilgi alındıktan sonra muayene yapılır.
Burun ve boğazını muayenesinde, eskiden ışık kaynağı ve küçük aynalar kullanılırken artık çoğu merkezde endoskopik kameralar kullanılmaktadır. Muayene sırasında boyundaki lenf bezleri de değerlendirilir.
Kültürün alınıp alınmayacağına ve kan tetkiklerine boğazın durumu ve görüntüsüne göre karar verilir. Direkt olarak geniz etinin görülemediği nadir durumlarda, röntgen tetkiki faydalı olabilir.
Bademcik ve geniz eti infeksiyon belirtileri nelerdir, ihmal edilirse ne gibi komplikasyonlara yol açar?
Normal hastalık belirtileri ateş, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, baş ağrısı, halsizlik ve eklem ağrısıdır. Bademciklerin üzeri gri-beyaz enfekte materyalle kaplanabilir. Enfeksiyona farenjit de eklenebilir. Akut bademcik iltihabı çoğu zaman
kolayca iyileşmesine rağmen komplikasyonlara da yol açabilir (Bademcik yakınında apseleşme, boyun derin dokularına enfeksiyonun yayılması, kana bakterilerin karışması). Sık geçirilen boğaz enfeksiyonları sonrasında bademcik ve geniz eti dokularında büyüme görülebilir. Büyüklüğe bağlı olarak solunum yollarında oluşan tıkanıklık solunumu olumsuz yönde etkiler. Orta kulak havalanmasının bozulması orta kulak iltihabı ve işitme fonksiyonlarında kısmi bozulmaya yol açabilir. Ayrıca A grubu beta-hemolitik streptokoklara denen mikroplara karşı gelişen antikorlar diğer organlar (kalp, eklemler ve böbrekler) için de hastalık nedeni olabilmektedir.
Bademcik ve Geniz Eti ne zaman sorun yaratır?
Çocuklarda bademcik ve geniz etinde görülen en sık problemler, tekrarlayan iltihaplar
ve solunum ve yutma sorunları yapacak kadar büyük olmalarıdır.
Bademciklerin tekrarlayan akut iltihapları, çocuklarda çok daha sık olmakla beraber yetişkinlerde de görülür.
Bademcik enfeksiyonları ilerlerse etrafında apse oluşabilir.
Ayrıca kronik bademcik iltihabı nedeniyle bademciklerin üzerindeki yapısal olarak var olan küçük delikler genişleyerek biriken salgı tükürük ve yiyecek artıklarının buraya yerleşmesi ile peynirimsi görüntülü, yoğun kötü ağız kokusuna yol açan ufak cepçikler oluşabilir.
Bademcikte nadiren tümör de oluşabilir.
Ne Zaman Doktora Başvurulur?
Bademcik ve geniz etinin iltihap ve büyümesinin yol açtığı aşağıdaki durumların varlığında doktora başvurulmalıdır.
-
Tekrarlayan boğaz ağrıları,
-
Ateş,
-
Titreme,
-
Kötü ağız kokusu,
-
Burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı,
-
Tekrarlayan kulak iltihapları,
-
Ağızdan nefes almak,
-
Horlama ve uyku bozuklukları.
Bademcik ve Geniz Eti iltihaplarının Tedavisi;
Her yetişkin veya çocuk, yılda bir, iki kere bademcik enfeksiyonu geçirebilir. Kişiyi yatağa düşüren ateşli ve antibiyotik almayı gerektiren mikrobik bademcik iltihaplarıdır. Bademciklerin bakteriyel iltihapları, özellikle ‘streptokok’ mikrobu (beta mikrobu)ile olan iltihapları, önemlidir, kalpte böbrekte ve eklemlerde sorun yaratabilir. Mutlaka penisilin ve benzeri antibiyotiklerle ve antienflamatuar ilaçlar, ağrı kesici- ateş düşürücüler kullanılarak erken tedavi edilmelidir.
Enfeksiyöz mononükleoz ve pafa sendromu gibi ileri hastalıklarda kortizon gerekebilir.
Çocuk ve yetişkinlerde ilaçlarla tedavi yapılamayan tekrarlayan, aşırı büyük olan bademcik ve geniz eti sorunlarında, bademcik ve geniz etlerinin alınması gerekebilir.
